展示中
SEED
86

LDとナノアンテナで、強力で指向性のある次世代の照明を開発したい!

RESEARCHER
白色のLEDは、青色LEDと黄色蛍光体を組み合わせた構造になっている。 また、現在の白色LEDは光が全方向に放たれるが、使用する際には指向性が求められる場合もある。 従来は、鏡やレンズを組み合わせて指向性のもつパターンを作り出すが、研究では、そのような別の機構を失くして指向性のある光源をつくりたいと考えた。

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

白色LD(レーザーダイオード)は、強力で指向性が高く、LEDの次の光源として注目されている。しかしLDは、LEDに比べて指向性が強く、空間分布に偏りがあるため、黄色蛍光体と組み合わせても角度によって青色と黄色の割合が変わり、均一に光る白色光が得られない。このため、現在はミラーで反射させ、レーザーの指向性を犠牲にすることで均一にしているものが市販されている。 そこで研究では、青色LDに周期構造の「ナノアンテナ」をつけることで、黄色蛍光体に指向性を付与し、指向性を保ちながら均一に光る光源を開発した。

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

開発した「ナノアンテナ蛍光体」について、現在は、ナノアンテナの効果で青色と黄色が混ざり合い、黄色に近い色が出ている。基板の厚さの調整で細かい色味も調整できる。

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

黄色の蛍光体の板の上に、アルミニウムでできたナノアンテナを載せたナノアンテナ蛍光体。ナノ粒子の直径が200nm、粒子間の距離が500nm、高さが数100nmである。これにレーザーダイオードを入射し、白色スクリーンに投影して検証を行った。

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

ナノアンテナがついていると周期構造に応じてSLR(表面格子共鳴)と呼ばれる光の回折がおこり、正面方向に黄色蛍光が放出され、青色レーザー光と均一に混ざった白色光が得られる。

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

開発したナノアンテナ蛍光体にレーザーダイオードを入射し、白色のスクリーンに投影して検証を行った。その結果、アンテナの周期構造に応じて発光が正面方向に7倍増強されることを確認した。レンズやミラーを使わなくても、指向性のある光源を実現することに成功。現在、550nmの黄色の光が得られている。 画像は解析の概要。

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

開発したナノアンテナ蛍光体にレーザーダイオードを入射し、白色のスクリーンに投影して検証を行った。その結果、アンテナの周期構造に応じて発光が正面方向に7倍増強されることを確認した。レンズやミラーを使わなくても、指向性のある光源を実現することに成功。現在、550nmの黄色の光が得られている。 画像は解析結果の蛍光スペクトル。

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

開発したナノアンテナ蛍光体の格子パターンによる放射パターン制御。

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

照明は人間の生活に欠かせないものとして、発展を遂げてきた。現在、LEDがあらゆるところに普及しているが、この先、LDとナノアンテナの照明が主流になる未来が来るかもしれない。 

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

最初の実験では、ナノアンテナの材料はアルミニウムだったが、アルミニウムは、LDの強い光によって加熱され、溶ける可能性がある。本来はもっと明るくできるはずだがレーザーパワーを上げられないというのが課題である。 そこで、強い光で高輝度の白色を得るために、二酸化チタン(TiO2)のナノアンテナに変えて研究を進めている。二酸化チタンは黄色の光を吸収しないため。レーザーパワーを上げることができる。

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

二酸化チタン(TiO2)のナノアンテナを検証した結果、指向性を実現し、正面方向に光を10倍増強することに成功した。この結果は、原理的には、まだ半分の光しか活用できていないということが他の測定からわかっている。そこで、最大20倍までの効果を目指して、研究を進めている。

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

No items found.
どんなタネ?

LEDの光を有効活用し、世の中の光源を明るくしようと研究を進めています。白色のLEDは、青色LEDと黄色蛍光体を組み合わせた構造です。一方、LEDの次の光源として、明るくて指向性が高い白色LD(レーザーダイオード)が注目されています。しかしLDは、LEDに比べて空間分布に偏りがあるため、黄色蛍光体と組み合わせても均一に光る白色光が得られません。

そこで、青色LDに周期構造の「ナノアンテナ」をつけることで、指向性を保ちながら均一に光る光源を開発しました。正面方向に7倍光を増強することに成功し、今後は、20倍まで効果を高めることを目指して研究を進めています。

なぜ研究を始めた?

当初、ナノエレクトロニクス分野で、ナノアンテナを使って発光層に光を閉じ込め、発光を増強する研究をしていました。その際に、発光層をさらに分厚くしても増強する可能性があることに気づきました。そこで、マクロの照明にも組み込み、さらに明るく、指向性のある光源の開発に挑戦することにしました。

顕微鏡下で、肉眼では見えない小さな構造を作って研究していた発光増強が、「明るくなる」という目で見える現象として、効果を得られることに面白さを感じています。

もともと光や色に関心があり、綺麗なものを扱いたいという興味がありました。それに加えて、エンジニアリングの思考から、このように出口が見え、追及する価値がある現象だと感じたことが、研究を続けるチベーションになっています。

なにを変える?

現在、LEDはあらゆるところに使われている照明ですが、このように指向性をもった光源ができれば、世の中に普及している照明のデザインが変わってくると考えます。

街頭やスタジアムの照明、バイクのヘッドライトや信号も、現在中に入っている光源に対して最適な形になっています。ナノアンテナを使った照明になれば、形が大きく変わりますし、大きさもより小さくてよくなるはずです。現在のデザインの制約になっている光源が変われば、街、家からオフィスまでのデザインが大きく変わるでしょう。このように、日常の中で当たり前にこういうものだと思っていた光が、より便利に変化していけば嬉しく思います。

なにが必要?

現状の技術でも、ナノアンテナの技術とうまく組み合わせることで、光を100%有効活用する照明を達成できるのではないかと考えています。この研究に関係する周辺分野の方々にも、ぜひともご協力いただけるならば大変助かります。様々な知見と協力を得て、最終目標を達成したいと考えています。

VIDEO MATERIAL
1:エネルギー理工学研究所の核融合実験装置ヘリオトロンJで行った重水素・ヘリウム混合放電の動画。200 msをスロー再生。 2:ゼーマン効果による近赤外ヘリウム原子輝線スペクトルの形状変化。磁場に垂直方向からの観測、原子温度0.15 eVを仮定。破線は偏光成分を示し、縦線はスペクトルを構成する遷移を表す。
研究についてのコメントを残しましょう!
コメントを書く
OTHER SEEDS

その他のタネ

SEED
64

電子スピンで論理演算のアルゴリズムに技術革新を!

安藤 裕一郎
工学研究科 電子工学専攻
SEED
15

太陽光と光触媒でCO<sub>2</sub>を利用できる社会へ。

寺村 謙太郎
工学研究科 分子工学専攻
SEED
16

薄層化技術で壊れにくいCFRPを広めたい!

西川 雅章
工学研究科 機械理工学専攻